Obecne czasy przynoszą nowe wyzwania. Wiele osób otwiera swoje serca by wesprzeć uciekających przed wojną. Również wielu wynajmujących chciałoby pomóc poprzez tymczasowe przyjęcie uchodźców w swoich mieszkaniach i domach. Niektórzy chcą to robić całkowicie bezinteresownie, nie oczekując w zamian jakichkolwiek środków. Inni chcieliby jedynie pokrycia kosztów utrzymania nieruchomości lub niewielkiego czynszu. Jednocześnie obawiają się konsekwencji przyjęcia uchodźców pod swój dach lub nie mają pewności co do formalności, które dałyby im poczucie bezpieczeństwa.
Warto więc przyjrzeć się instrumentom, którymi dysponujemy. Zwłaszcza, że niektóre z nich zostały niedawno zmodyfikowane na mocy ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Oto możliwe rozwiązania w przypadku osób prywatnie udostępniających własne nieruchomości:
▶️ Prekarium – grzecznościowe udostępnienie nieruchomości. Nie jest to stosunek prawny, lecz rodzaj pewnej przysługi. Nie znajdziemy więc żadnych przepisów regulujących tę normę. Polega na zwyczajowym oddaniu w używanie części własnej nieruchomości grzecznościowo lub z pobudek humanitarnych. Oczywiście takie udostępnienie pozwala gościom na korzystanie z nieruchomości i przechowywanie w niej swoich rzeczy. Należy jednak podkreślić, że ma ono charakter grzecznościowy, krótkotrwały i jest całkowicie nieodpłatne (nie tylko w sensie finansowym). Ponadto nie stosuje się do niego przepisów ograniczających swobodę dysponowania swoją nieruchomością, więc w każdym czasie jest możliwe odebranie nieruchomości swoim gościom, którzy w tym przypadku będą pozbawieni ochrony prawnej. Zatem prekarium powstanie przez sam fakt udzielenia gościny i nie wymaga żadnego pisemnego potwierdzenia, ale na tę okoliczność możliwe jest spisanie oświadczenia osoby udostępniającej nieruchomość, w którym warto umieścić także dane wszystkich gości.
▶️ Użyczenie – stosunek prawny polegającym na tym, że jedna strona zapewnia drugiej stronie bezpłatne używanie nieruchomości. Osoby biorące nieruchomość w używanie są zobowiązane do ponoszenia zwykłych kosztów jej utrzymania. W umowie użyczenia strony powinny określić zakres obowiązków biorącego w używanie, a zwłaszcza zakres opłat przez niego wnoszonych. Co ważne, uchwalona specustawa o pomocy obywatelom Ukrainy wyłączyła użyczenie w celu tymczasowego zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych spod regulacji ustawy o ochronie praw lokatorów oraz wyłączyła stosowanie zakazu eksmisji (nadal ogólnie obowiązujący w czasie epidemii).
▶️ Najem zwykły – najpowszechniejsza forma korzystania z nieruchomości. W najmie wynajmujący zobowiązuje się do oddania nieruchomości do używania najemcy, na czas oznaczony lub nieoznaczony, w zamian za wynagrodzenie (czynsz). Należy jednak pamiętać o wszelkich ograniczeniach, które wynikają z ustawy o ochronie praw lokatorów, gdyż niestety w tym przypadku specustawa niczego nie uprościła. Warto również podkreślić, że czynsz może mieć wartość niższą niż rynkowa albo może być wyrażony nie w pieniądzu, a w rzeczach innego rodzaju lub w usługach świadczonych przez najemcę (np. sprzątanie, gotowanie, opieka nad dzieckiem lub osobą starszą).
▶️ Najem okazjonalny – rodzaj najmu, który stosuje się w przypadku nieruchomości przeznaczonych na cele mieszkaniowe. Umowa może być zawarta na czas określony, nie dłuższy niż 10 lat, a wynajmujący nie może prowadzić działalności w zakresie wynajmu mieszkań. W kontekście wynajmu dla uchodźców, bezpieczniejszy jest najem okazjonalny. W jego przypadku specustawa zniosła obowiązek wskazania przez najemcę lokalu zastępczego oraz uzyskania oświadczenia od właściciela takiego lokalu o przyjęciu najemcy. Jednak nadal w mocy pozostał obowiązek notarialnego poddania się egzekucji co do opróżnienia lokalu przez najemcę i niestety nadal obowiązuje zakaz wykonywania eksmisji. Ponadto nadal istnieje obowiązek zgłoszenia umowy najmu okazjonalnego do urzędu skarbowego.
▶️ Zakwaterowanie – rodzaj najmu, zwany potocznie najmem krótkoterminowym, którego celem nie jest zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych. Dotyczy pobytu tymczasowego, rozliczanego w cyklach dziennych lub tygodniowych. Zazwyczaj jest związany z celami wypoczynkowymi, turystycznymi lub biznesowymi. Ze względu na skutki podatkowe ten typ najmu raczej należy wiązać z prowadzoną działalnością gospodarczą.
Powyższy opis nie wyczerpuje wszystkich aspektów sprawy, a jedynie wskazuje najważniejsze elementy i przesłanki, które przemawiają za danym rozwiązaniem. Ponadto jest on aktualny na dzień publikacji niniejszego artykułu, a zatem należy mieć na uwadze wszelkie zmiany prawne, które będą mieć miejsce w przyszłości.
Jeśli chcesz pomóc w zapewnieniu miejsc noclegowych obywatelom Ukrainy uciekającym przed wojną, ale masz jakiekolwiek wątpliwości, skontaktuj się ze mną. Bezinteresownie pomogę Ci w podjęciu właściwych decyzji i w przyjęciu uchodźców.
